دگردیسی بن‌مایه‌ی «خضر» در ادب روایی فارسی
نویسنده
چکیده مقاله:
چکیده برخی مفاهیم به سبب ورود در حوزه‌های مختلف تاریخ، دین، اسطوره و ... و به دلیل گره خوردگی با تخیّل، عاطفه، شعر و ادبیات چنان توسّعی یافته که قالب معانیِ قاموسی را در هم شکسته و به نمادهای شعری یا بنمایه‌های داستانی بدل شدهاند. یکی از این گونه مفاهیم، «خِضر» یا «خَضِر» است که نه تنها بن‌مایه‌ای پربسامد و معنی‌آفرین بوده که به دلیل برخورداری از خصلت شناوری معنایی و انعطاف مفهومی، دچار دگردیسی شده، کارکردهای متعدد و گاه متناقضی یافته است. او که در آغاز ظهور، صاحب علم حقیقت و شناسای آب حیات است، در ادامه‌ی سیر تکاملی خویش سر از عوالم عجایب عالم برمی‌آورد، سپس با ورود به حوزهی تصوّف، راهبر سالکان طریقت میشود؛ گاه آرزوهای مادی آنان را برآورده می‌سازد و در همین حوزه، حتی به راهزن طریقت بدل میشود. در وهله‌ی دیگر با ورود در فرهنگ عامه، نقش برآورندهی حاجات را ایفا میکند؛ شاه نشان میشود و گاه دست ظالمان را کوتاه میکند و در نهایت، در دورهی مدرنیسم در عرصه‌ی ذهنیّت عامه پای می‌نهد و همچنان در ناخودآگاه ضمیر آنان، به حیات نامحسوس خود ادامه می‌دهد. از این منظر، خضر در ادب روایی فارسی از قالب صرف دینی و مقدس خود بیرون آمده، وجهی اسطوره‌ای، کهن الگویی، معرفت‌شناختی و در مواردی نقش اجتماعی یافته‌است. این نوشتار قصد دارد تا چند و چون این دگردیسی را با رویکردی ساختارگرایانه و با گوشه‌ی چشمی به مطالعات تاریخی و داستانی مورد واکاوی قرار دهد.
منابع مشابه
انواع روایی سنتی در ادب فارسی
ادبیات داستانی ایران بسیار گسترده و پربار است ‘ می توان در آن گونه های مختلف روایت را دید وهر یک از آنها را نیز لذت بخش یافت. بخش بزرگی از این داستانها را داستانهای سنتی تشکیل می دهد که با وجود گستردگی وتنوع زیاد‘ هنوزبه طور جدی گامی برای طبقه بندی آنها برداشته نشده است. کارهای انجام شده در این باره که در این جستار به آنها هم اشاره کرده ایم هنوز در مراحل ابتدایی است. این مبحث طبقه بندی داستا نه...
متن کاملتمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی
چکیدهتمثیل یکی از مهم‌ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. مثل، مثال و تمثیل در ادب فارسی به تبعیت از زبان عربی اغلب به جای یکدیگر به کار رفته‌اند و هر یک نامی جدا و خاص خود را ندارند از این رو با پیچیدگی و گره‌خوردگی خاصی در ادب فارسی رو به‌رو هستند. تمثیل را در ادب فارسی از حیث ساختار می توان در دو بخش تمثیل توصیفی(تمثیل کوتاه) که از یک یا چند جمله ف...
متن کاملانواع روایی سنتی در ادب فارسی
ادبیات داستانی ایران بسیار گسترده و پربار است ‘ می توان در آن گونه های مختلف روایت را دید وهر یک از آنها را نیز لذت بخش یافت. بخش بزرگی از این داستانها را داستانهای سنتی تشکیل می دهد که با وجود گستردگی وتنوع زیاد‘ هنوزبه طور جدی گامی برای طبقه بندی آنها برداشته نشده است. کارهای انجام شده در این باره که در این جستار به آنها هم اشاره کرده ایم هنوز در مراحل ابتدایی است. این مبحث طبقه بندی داستا نه...
متن کاملتمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی
چکیدهتمثیل یکی از مهم ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. مثل، مثال و تمثیل در ادب فارسی به تبعیت از زبان عربی اغلب به جای یکدیگر به کار رفته اند و هر یک نامی جدا و خاص خود را ندارند از این رو با پیچیدگی و گره خوردگی خاصی در ادب فارسی رو به رو هستند. تمثیل را در ادب فارسی از حیث ساختار می توان در دو بخش تمثیل توصیفی(تمثیل کوتاه) که از یک یا چند جمله ف...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 1 شماره None
صفحات 23- 5
تاریخ انتشار 2015-12
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی برای این مقاله ارائه نشده است
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023